امروزه محاسبات روشنایی داخلی جهت طراحی سیستم روشنایی اماکن مختلف امری اجتناب ناپذیر است جهت صرفه جویی در مصرف برق انجام امور به نحو احسن، زیبایی و جلوگیری از صدمات ناشی از طراحی روشنایی غیر اصولی، محاسبات روشنایی امری ضروری به نظر می رسد . تجربه تحقیقات نشان داده است در صورتی که یک سیستم روشنایی به خوبی طراحی و اجرا شود می تواند اثرات مفیدی را روی زندگی روزمره، افزایش کارایی و کیفیت محصول تولیدی داشته باشد .
طراحان داخلی مسکونی اغلب از چند نوع(لایه) نورپردازی برای ایجاد میزان صحیح نور در یک اتاق استفاده میکنند. درک کاربرد استفاده از هر نوع منبع روشنایی موجود و و نیاز خاص آن در یک برنامه موفق در روشنایی منزل مهم است .
- روشنایی عمومی(General Lighting): روشنایی عمومی یکی از اولین لایه های روشنایی است که در طراحی و نور پردازی مدرن مورد استفاده قرار می گیرد و به نور مورد استفاده برای روشنایی کل فضا اشاره دارد. این نوع منابع نورپردازی برای ایجاد فضایی در دسترس که افراد در آن بتوانند به راحتی و به روش ایمن حرکت کنند الزامات اصلی روشنایی را فراهم می کنند. چراغ های سقفی یا نورپردازیهای درسقف میتوانند نیازهای عمومی نور را برآورده سازند.
- روشنایی نور موضعی- کاری(Task Lighting): یکی دیگر از انواع نورپردازی مدرن روشنایی موضعی است. متخصصان طراحی داخلی انواع فعالیت هایی را که در هر منطقه از اتاق اتفاق میافتد ارزیابی میکنند که مطمئن شوند مقدار کافی از نور برای انجام آن عمل وجود دارد و شدت آن به اندازه کافی قوی است تاهر فضایی که به نور خاصی نیاز داشته باشد را روشن کند. نورپردازی موضعی این امکان را می دهد منابع نوری مناسب را در مکان هایی که بیشتر مورد نیاز است قرار دهیم.
- روشنایی تاکیدی(Accent Light): آخرین لایه از یک طراحی نورپردازی مدرن که خوب طراحی شده است شامل روشنایی تاکیدی(تزیینی) میشود. طراحان روشنایی حرفه ای و طراحان داخلی مسکونی برای اضافه کردن عناصر تزیینی و ایجاد تاثیر بصری قوی از نورپردازی تاکیدی استفاده می کنند. نورپردازی تاکیدی منبعی است که در طراحی داخلی نورپردازی مدرن مورد استفاده قرار می گیرد و میتواند عناصر خاصی مانند نقاشی ها ، مجسمه ها ، ورودی ها یا یک ویژگی معماری را برجسته کند.

نکات طراحی سیستم روشنایی داخلی:
۱- از لامپ مناسب فضا و محیط کار، با راندمان بالا استفاده شود.
۲- به طول عمر لامپ ها که بهتر است طول عمر بالایی باشد توجه شود.
۳- رنگ نور(CT) و شاخص نور لامپها(CRI) باید متناسب با کاربری شرایط فضای مورد استفاده باشد .
۴- در طراحی سیستم روشنایی داخلی باید خیرگی ناشی از سیستم روشنایی را کاهش داد به این منظور از چراغهای مناسب بهره گرفت. همچنین در صورت استفاده از لامپهای هارمونیک زا همچون لامپ های تخلیه در گاز مانند فلورسنت معمولی و یا لامپ کمپکت (لامپ های گازی) بخار جیوه، بخار سدیم و غیره باید به اثر هارمونیک های نامطلوب روی سطح مقطع هادی مورد استفاده آنها، کلیدها و فیوز های حفاظتی بانک خازن و… توجه کرد و در جهت کاهش تاثیرات نامطلوب اقدام نمود.
۵-در راستای صرفه جویی مصرف انرژی و مصرف بهینه برق در سیستم روشنایی باید در انتخاب و استفاده از لامپ و چراغهای مناسب فضای مورد نیاز در محاسبات طراحی سیستم روشنایی توجه شود.
۶- در کنار کلید های معمول میتوان از سیستمهای کنترل و فرمان فتوسل یا تایمر جهت قطع و وصل مدار روشنایی برای محوطه وفضاها بهره گرفت.
استاندارد تعیین شدت روشنایی داخلی:
استاندارد تعیین شدت روشنایی داخلی برای هر محل برحسب لوکس( لومن بر متر مربع) است. برای تعیین شدت روشنایی دو مقدار در نظر گرفته می شود که یکی شدت روشنایی حداقل نقطه ای(E مینیموم) ودیگری شدت روشنایی پیشنهادی یا شدت روشنایی متوسط(E متوسط) است.
برای راه پله ها، قرار دادن یک چراغ در وسط پا گرد پله کافیست. برای پلکان باریک می توان فقط به یک لامپ در مرکز عمود هر پله کفایت کرد. ولی در صورت پهن بودن پله ها میتوان از یکسری لامپ در راستای هر عمود برای نور بیشتر استفاده کرد.
۷- استفاده از دیمر به منظور کاهش شدت روشنایی توصیه می شود.

۸
در راستای مصرف بهینه برق و برای قطع و وصل مدار روشنایی در شرایط حضور یا عدم حضور شخص استفاده از حسگر حرکت یا حضور پیشنهاد میشود.
۹
استفاده از سیستم اتوماسیون و کنترل روشنایی که به طور معمول شامل سوئیچ ها و کلید هایی با قابلیت تنظیم و برنامه ریزی هستند توصیه می شود. این کلید ها درصورت تجهیز ساختمان به سیستم مدیریت هوشمند و مدیریت انرژی قابلیت اتصال به این سیستم ها را دارند.
طراحی روشنایی خانه
برای طراحی روشنایی خانه باید پارامترهای متعددی را در نظر گرفت . در واقع اصول طراحی روشنایی بر اساس بینایی انسان است و روشنایی محیط باید با توجه به ساختار و ویژگی های چشم تنظیم شود، علاوه بر این طراحی روشنایی خانه تا حد زیادی به عادات جامعه ، سلایق شخصی افراد و نوع دکوراسیون منزل مرتبط است . به عنوان مثال در کشور های اروپایی مقدار شدت روشنایی متوسط بسیار کمتر از مقدار شدت روشنایی مرسوم در ایران است همچنین در کشور های اروپایی این افراد اغلب استفاده از نور غیر مستقیم برای محیط های مسکونی را ترجیح میدهند ولی در ایران استفاده از لوسترهای آویزی با نور مستقیم و نیمه مستقیم بیشتر رایج است .
در ذیل به چگونگی طراحی روشنایی هر یک از قسمت ها و بخش های خانه می پردازیم:
در طراحی روشنایی اتاق پذیرایی نکات زیر بهتر است مورد استفاده قرار گیرد:
۱- روشنایی اتاق پذیرایی:
اتاق پذیرایی قسمتی از منزل است که برای پذیرایی از مهمان ها از آن استفاده می شود. در منازل مسکونی آپارتمانی ممکن است فضای اتاق پذیرایی از اتاق نشیمن با دیوار جدا نشده باشد و این دو فضا به وسیله نحوه چیدمان مبل یا… از یکدیگر تفکیک شوند .با توجه به اینکه ممکن است در سالن پذیرایی انواع تابلوهای زینتی نصب شود نورپردازی موضعی برای این تابلو ها نمود بهتری به آنها می بخشد.

۲- در صورتی که فضای نشیمن و پذیرایی مشترک باشد بهتر است هر دو نور روشنایی در نظر گرفته شود یعنی برای نشیمن نور غیرمستقیم با شدت روشنایی پایین و برای پذیرایی مهمان نور مستقیم و نیمه مستقیم با شدت روشنایی زیاد استفاده شود.
۳- میتوان به شرط هماهنگی با معماری داخلی از برخی نور های دکوراتیو خاص بهره برد این نورها میتوانند با نور پردازی ویژه تابلوهای زیبادیوارهای پذیرای شما را نورافشانی کند.
۴- مقدار شدت روشنایی در اتاق پذیرایی معمولاً بیشتر از هر قسمت دیگری در منزل است با توجه به علایق جامعه ایرانی به شدت نور بالا حداقل شدت روشنایی برای اتاق پذیرایی برابر ۳۰۰ لوکس توصیه می شود.
روشنایی اتاق نشیمن
منظور از اتاق نشیمن بخشی است که افراد خانواده معمولاً از آن برای دور هم نشستن و تماشای تلویزیون استفاده می کنند.
در طراحی روشنایی اتاق نشیمن به موارد زیر توجه شود:
۱- نورها نباید به گونه ای نصب شوند که بازتاب آنها بر روی صفحه تلویزیون ایجاد خیرگی نکند .
۲- در صورت نیاز به نور برای مطالعه میتوان یکسری نور متمرکز با قابلیت سوئیچ جهت تامین روشنایی مناطقی از هال نصب نمود.
۳- برای نورپردازی هال میبایست کمتر از نورهای رنگی بهره برد در صورت استفاده از نورهای رنگی میتوان از نورهای رنگی با طیف های آبی و فیروزه ای(جهت ایجاد آرامش)و یا نارنجی کهربایی( جهت ایجاد انرژی ) بهره برد.
۴- CRI نوردر محیط هال دارای اهمیت کمتری است.
۵- میتوان از برخی نور های دکوراتیو ساده و همینطور نورهای مخفی سقفی/ دیواری در محیط هال بهره برد.

۶- برای اتاق نشیمن استفاده از نورهای گرم (با دمای رنگ پایین) زیر نور لامپ رشته ای یا لامپ هالوژن توصیه می شود. در صورت استفاده از لامپهای فلورسنت فشرده( کم مصرف) باید توجه شود رنگ نور گرم (۲۷۰۰ کلوین) گزینه مناسبی می باشد. همچنین با توجه به اینکه شاخص نمود رنگ در لامپ های رشته ای و هالوژن نزدیک به ۱۰۰ است در صورت استفاده استفاده ازلامپ فلورسنت یا کم مصرف لازم است دقت شود شاخص نمود رنگ در آنها بالای ۸۰ درصد باشد.
۷- در مکان یابی چراغها باید توجه شود که انعکاس نور چراغ بر روی صفحه تلویزیون کارایی بصری را کاهش ندهد.
۸- مقدار شدت روشنایی متوسط بهتر است بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ لوکس باشد در صورتی که دکوراسیون منزل شما شامل المان های کلاسیک با رنگ چوب است( نظیر مبلمان استیل ، کف پارکت چوبی و…) شدت نور پایین و نورهای نیمه مستقیم توصیه می شود همچنین در مورد خانه های با مبلمان مدرن شدت نور بیشتر ونور غیرمستقیم مناسب خواهد بود.
